Μέχρι τώρα, το σενάριο για σύνδεση του νέου κορωνοϊού με κινεζικό εργαστήριο ήταν θεωρία που υιοθετούσαν κυρίως συνομοσιωλογοι και ακραίες φωνές, αλλά ο Ντόναλντ Τραμπ «νομιμοποίησε» κατά κάποιον τρόπο τη συζήτηση προκαλώντας διπλωματική θύελλα.
Οι αναφορές του προέδρου περιλαμβάνουν εσωτερικές επικοινωνίες του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ που φέρονται να δείχνουν ότι αξιωματούχοι της πρεσβείας ανησυχούσαν για τη βιοασφάλεια σε εργαστήριο ιών στη Γουχάν της Κίνας. Το εργαστήριο βρίσκεται στην ίδια πόλη όπου σημειώθηκε το ξέσπασμα του κορωνοϊού για πρώτη φορά στον κόσμο. Ο Πρόεδρος Τραμπ είπε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ εξετάζει αναφορές ότι ίσως ο ιός διέφυγε από ένα εργαστήριο.
Σήμερα η εφημερίδα New York Times δημοσιεύει ρεπορτάζ του Associated Press που λέει πως ο Ντόναλντ Τραμπ και ορισμένοι από τους αξιωματούχους το,υ φλερτάρουν με τη θεωρία ότι ο κορωνοϊός απελευθερώθηκε από ένα κινεζικό εργαστήριο. Το δημοσίευμα γράφει «Χωρίς το βάρος των αποδεικτικών στοιχείων, προσπαθούν να κατηγορήσουν την Κίνα για την ασθένεια και τους θανάτους από τον COVID-19 στις Ηνωμένες Πολιτείες»
Η επιστημονική έρευνα εξελίσσεται ακόμη. Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι η ανάλυση του γονιδιώματος του νέου κορωνοϊού αποκλείει την πιθανότητα να έχει κατασκευαστεί από ανθρώπους, όπως έχουν προτείνει ορισμένες θεωρίες συνωμοσίας, τονίζει το άρθρο. Ούτε είναι πιθανό να προέκυψε από ένα αμελές εργαστήριο στην Κίνα, λένε. «Θα το έβαζα σε μια λίστα με 1.000 διαφορετικά σενάρια», δήλωσε ο Nathan Grubaugh του Πανεπιστημίου Γέιλ, ο οποίος μελετά την επιδημιολογία μικροβιακών παθήσεων.
Παρόλα αυτά, ο Πομπέο και άλλοι, δείχνουν ένα ινστιτούτο που διευθύνεται από την Κινεζική Ακαδημία Επιστημών και έχει κάνει πρωτοποριακή έρευνα εντοπίζοντας τις πιθανές ρίζες του ιού SARS, βρίσκοντας νέους ιούς νυχτερίδας και ανακαλύπτοντας πώς θα μπορούσαν να μεταδοθούν σε ανθρώπους.
Κατά το άρθρο στους ΝΥΤ, το πώς βγαίνει στο προσκήνιο η θεωρία, δείχνει ότι και οι δύο παγκόσμιες δυνάμεις – η χώρα όπου αρχικά εξαπλώθηκε ο ιός και η χώρα με τους περισσότερους θανάτους- χρησιμοποιούν την προπαγάνδα για να αποσπάσουν την προσοχή από τα δικά τους προβλήματα με την πανδημία. Η Κίνα προσπάθησε άλλωστε προηγουμένως να διαδώσει και αυτή το ψέμα ότι ο ιός ξεκίνησε με τους Αμερικανούς.
Πάνω από 3.000 άτομα είχαν μολυνθεί προτού η κυβέρνηση της Κίνας πει στο κοινό τι είχε συμπεράνει έξι ημέρες νωρίτερα – ότι πιθανώς ερχόταν μια πανδημία. Η πίεση για τους αποδιοπομπαίους τράγους είναι ισχυρή, γράφει το δημοσίευμα αναφερόμενο στο χρονογράφημα του ξεσπάσματος του ιού και στο πώς κινήθηκαν ΗΠΑ και Κίνα.
Στις ΗΠΑ, οι ισχυρισμοί ότι ο ιός δημιουργήθηκε ή απελευθερώθηκε από ένα κινεζικό εργαστήριο εμφανίστηκαν λίγες μόλις εβδομάδες μετά την έναρξη της επιδημίας και γρήγορα εξαπλώθηκε από περιθωριακούς ιστότοπους στο ευρύτερο κοινό, που βασίζονται σε συνωμοσιολόγους.
«Η πραγματικότητα είναι πιο συνηθισμένη», δήλωσε ο Δρ Gregory Poland, επικεφαλής της έρευνας εμβολίων στην κλινική Mayo της Μινεσότα. «Αυτός ο ιός είναι ένας τυπικός κορωνοϊός νυχτερίδας που έχει αναπτύξει την ικανότητα να μολύνει άλλα θηλαστικά», είπε. «Αυτό που γίνεται εμφανές είναι ότι η φυσική προέλευσή του ταιριάζει με τη δυναμική μετάδοσης και τη βιολογία».
Το BBC δημοσιεύει μια σύντομη ανάλυση της θεωρίας και όσων πραγματικά μπορούν να θεωρηθούν επιστημονικά δεδομένα:
Τι λένε οι αναφορές που έδωσαν αφορμή στον Τραμπ
Η εφημερίδα Washington Post ανέφερε πληροφορίες που αποκτήθηκαν από επικοινωνίες που είχαν διπλωματικές πηγές. Δείχνουν ότι, το 2018, οι αμερικανοί διπλωμάτες πραγματοποίησαν επανειλημμένες επισκέψεις σε κινεζική ερευνητική εγκατάσταση. Αξιωματούχοι έστειλαν δύο προειδοποιήσεις στην Ουάσινγκτον για ανεπαρκή ασφάλεια στο εργαστήριο. Η εφημερίδα αναφέρει ότι οι αξιωματούχοι ανησυχούσαν για αδυναμίες ασφάλειας και διαχείρισης στο Ινστιτούτο ιολογίας Wuhan (WIV) και ζήτησαν περισσότερη βοήθεια.
Υποστηρίζεται επίσης ότι οι διπλωμάτες ανησυχούσαν ότι η έρευνα του εργαστηρίου σχετικά με τους κορωνοϊούς νυχτερίδων θα μπορούσε να διακινδυνεύσει μια νέα πανδημία σαν τον ιό SARS. Η εφημερίδα αναφέρει ότι αυτά τα στοιχεία τροφοδότησαν τις πιο πρόσφατες συζητήσεις στην κυβέρνηση των ΗΠΑ σχετικά με το εάν το WIV (ή άλλο εργαστήριο στη Γουχάν), θα μπορούσε να ήταν η πηγή του ιού πίσω από την πανδημία.
Επιπλέον, το Fox News έχει επίσης δημοσιεύσει μια έκθεση που προωθεί τη θεωρία προέλευσης του εργαστηρίου. Οι πηγές που μίλησαν στο Fox, πιστεύουν ότι η αρχική μετάδοση του ιού – ένα φυσικό στέλεχος που μελετήθηκε εκεί – ήταν από νυχτερίδες στον άνθρωπο και ότι ο “ασθενής μηδέν” εργάζονταν στο εργαστήριο και στη συνέχεια μετέδωσε τον ιό στον πληθυσμό της κινεζικής πόλης.
Κατά τις ανώνυμες πηγές του αμερικανικού δικτύου, η θεωρία ενισχύεται από διαβαθμισμένα έγγραφα και στοιχεία ανοιχτού κώδικα. Οι πηγές τόνισαν ότι δεν είναι οριστική και δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται ως τέτοια. Κάποιοι εντός της διοίκησης και της κοινότητας πληροφοριών και επιδημιολόγων είναι πιο σκεπτικοί και η έρευνα συνεχίζεται. Αυτό στο οποίο συμφωνούν όλοι είναι πως μια εκτεταμένη κάλυψη δεδομένων και πληροφοριών σχετικά με το COVID-19, ενορχηστρώθηκε από την κινεζική κυβέρνηση.
Καθώς για την ώρα δεν έχει παρουσιαστεί επισήμως στοιχείο ή επιστημονική απόδειξη για ένα τέτοιο σενάριο, οι επόμενες μέρες θα το εντάξουν σίγουρα στο οπλοστάσιο για τον διπλωματικό πόλεμο που φαίνεται να αναζωπυρώνεται μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Το BBC αναλύει στη συνέχεια με επιστημονικό τρόπο τα μέχρι τώρα δεδομένα για το σενάριο του εργαστηρίου.
Οι πηγές που μίλησαν στο Fox, πιστεύουν ότι η αρχική μετάδοση του ιού – ένα φυσικό στέλεχος που μελετήθηκε εκεί – ήταν από νυχτερίδες στον άνθρωπο και ότι ο “ασθενής μηδέν” εργάζονταν στο εργαστήριο
Τι είδους μέτρα ασφαλείας χρησιμοποιούν τα εργαστήρια;
Τα εργαστήρια που μελετούν ιούς και βακτήρια ακολουθούν ένα σύστημα γνωστό ως πρότυπο BSL, όπου το BSL αντιπροσωπεύει το επίπεδο βιοασφάλειας.
Υπάρχουν τέσσερα επίπεδα, τα οποία εξαρτώνται από τους τύπους βιολογικών παραγόντων που μελετώνται και τις προφυλάξεις περιορισμού που απαιτούνται για την απομόνωσή τους.
Το επίπεδο βιοασφάλειας 1 (BSL-1) είναι το χαμηλότερο και χρησιμοποιείται από εργαστήρια που μελετούν γνωστούς βιολογικούς παράγοντες που δεν αποτελούν απειλή για τον άνθρωπο.
Οι προφυλάξεις περιορισμού αυξάνονται στα επίπεδα μέχρι να φτάσετε στο επίπεδο βιοασφάλειας 4 (BSL-4) που είναι το υψηλότερο και προορίζεται για εργαστήρια που αντιμετωπίζουν τα πιο επικίνδυνα παθογόνα για τα οποία υπάρχουν λίγα διαθέσιμα εμβόλια ή θεραπείες: Έμπολα, ιός Marburg και – στην περίπτωση δύο μόνο ινστιτούτων στις ΗΠΑ και τη Ρωσία – την ευλογιά. Τα πρότυπα BSL εφαρμόζονται διεθνώς, αλλά με κάποιες παραλλαγές.
«Οι Ρώσοι, για παράδειγμα, χαρακτηρίζουν τα εργαστήρια υψηλής ασφάλειας ως 1 και τα χαμηλότερα ως 4, οπότε μοιάζει να είναι το ακριβώς αντίθετο, αλλά οι πραγματικές πρακτικές και οι απαιτήσεις υποδομής είναι παρόμοιες», λέει η Δρ. Filippa Lentzos, ειδικός της βιοασφάλειας στο King’s College Λονδίνο.
Ωστόσο, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει δημοσιεύσει ένα εγχειρίδιο για τα διάφορα επίπεδα, τα πρότυπα δεν επιβάλλονται από καμία συνθήκη. «Έχουν αναπτυχθεί για να είναι προς το καλύτερο συμφέρον και την εργασία με ασφάλεια, για εργαστηριακούς εργαζόμενους που δεν θέλουν να μολύνουν τον εαυτό τους ή την κοινότητά τους και για το περιβάλλον για να αποφεύγουν τυχαίες απελευθερώσεις», λέει η Δρ. Lentzos. To «κλειδί» κατά την ειδικό, είναι πως όσοι θέλουν να εργαστούν με διεθνείς συνεργάτες, απαιτούν τα εργαστήρια να λειτουργούν με συγκεκριμένα πρότυπα.
Πράγματι, το WIV είχε λάβει χρηματοδότηση από τις ΗΠΑ, μαζί με βοήθεια από αμερικανικά ερευνητικά ιδρύματα. Τα έγραφα από τους διπλωμάτες συνιστούσαν μάλιστα να τους δώσουν ακόμη περισσότερη βοήθεια.
Τι είδους αστοχίες ασφαλείας περιγράφονται
Η σύντομη απάντηση, γράφει το BBC, είναι ότι δεν γνωρίζουμε από τις πληροφορίες που παρέχονται από την Washington Post. Όμως, σε γενικές γραμμές, υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούν να παραβιαστούν μέτρα ασφαλείας σε εργαστήρια που ασχολούνται με βιολογικούς παράγοντες.
Σύμφωνα με την Δρ. Lentzos αυτοί περιλαμβάνουν: «Το ποιος έχει πρόσβαση στο εργαστήριο, την εκπαίδευση και επανεκπαίδευση επιστημόνων και τεχνικών, τις διαδικασίες τήρησης αρχείων, τις λίστες καταλόγων παθογόνων, τις πρακτικές ειδοποίησης ατυχημάτων και τις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης».
Μια άλλη ερώτηση είναι το πόσο ασυνήθιστες είναι οι ανησυχίες που εκφράστηκαν από τις διπλωματικές επικοινωνίες. Ατυχήματα συμβαίνουν, τονίζει το δημοσίευμα. Το 2014, ξεχασμένα φιαλίδια ευλογιάς βρέθηκαν σε κουτί από χαρτόνι σε ερευνητικό κέντρο κοντά στην Ουάσιγκτον. Το 2015, ο στρατός των ΗΠΑ έστειλε κατά λάθος ζωντανά δείγματα άνθρακα, αντί νεκρών σπόρων, σε εννέα εργαστήρια σε όλη τη χώρα και σε μια στρατιωτική βάση στη Νότια Κορέα.
Υπάρχουν παραλλαγές στα πρότυπα ασφάλειας σε μεγάλο αριθμό εργαστηρίων στο άκρο της κλίμακας BSL και πολλές μικρότερες παραβιάσεις δεν γίνονται καν είδηση. Ωστόσο, υπάρχουν σχετικά λίγα εργαστήρια που έχουν χαρακτηριστεί BSL-4. Η Wikipedia παραθέτει πάνω από 50 σε όλο τον κόσμο, εκ των οποίων το WIV στη Γουχάν ήταν ένα, αλλά δεν υπάρχει έγκυρη λίστα.
Τα εργαστήρια αυτά πρέπει να είναι κατασκευασμένα με πολύ υψηλές προδιαγραφές, επειδή αντιμετωπίζουν τα πιο επικίνδυνα παθογόνα που είναι γνωστά στην επιστήμη. Ως αποτέλεσμα, τηρούν γενικά καλά πρότυπα ασφαλείας. Επομένως, τυχόν ανησυχίες σχετικά με διαδικασίες σε μία από αυτές τις εγκαταστάσεις, θα ήταν κάτι παραπάνω από αξιοσημείωτες.
Υπάρχει προηγούμενο με διαρροή ιού από ένα εργαστήριο;
Σχεδόν μόλις εμφανίστηκε η είδηση του κορωνοϊού, υπήρξαν εικασίες για την προέλευσή του. Μια διαδικτυακή θεωρία, η οποία έγινε viral τον Ιανουάριο, έδειξε ότι ο ιός θα μπορούσε να έχει κατασκευαστεί σε εργαστήριο ως βιολογικό όπλο. Αυτός ο ισχυρισμός απορρίφθηκε επανειλημμένα από επιστήμονες, οι οποίοι σημειώνουν ότι μελέτες δείχνουν ότι ο ιός προήλθε από ζώα – πιθανότατα από νυχτερίδες.
Οι ιοί μπορούν επίσης να κατασκευαστούν για σκοπούς θεμελιώδους επιστημονικής έρευνας. Για παράδειγμα, σε εργαστήρια μπορεί να ενισχύσουν την ικανότητα ενός παθογόνου να προκαλεί ασθένεια, ώστε να διερευνήσουν πώς οι ιοί θα μπορούσαν να μεταλλαχθούν στο μέλλον.
